Z głębokim żalem zawiadamiamy o śmierci Pana Profesora Czesława Nowarskiego
Dr hab., prof. UP Czesław Nowarski (1945-2021)
Pan Profesor Czesław Nowarski studia ukończył w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie. Jest też absolwentem Międzyuczelnianych Studiów Doktoranckich prowadzonych przez Jego macierzystą Uczelnię i Uniwersytet Jagielloński. Pracę magisterską Środki audiowizualne w nauczaniu historii na przykładzie szkół krakowskich napisał pod kierunkiem prof. Tadeusza Słowikowskiego i to zdeterminowało przyszłość zawodową i naukową Profesora Nowarskiego. W 1975 r., też pod kierunkiem prof. Tadeusza Słowikowskiego, obronił doktorat Konkretyzacja pojęć historyczno-prawnych przez uczniów I i IV klasy liceum ogólnokształcącego. Habilitację otrzymał w 2000 roku za książkę Akademickie kształcenie nauczycieli historii w Polsce (1945-1980). Pracował przez 40 lat w Naszej Uczelni (1971 – 2011), ale też w VIII LO w Krakowie (1968 – 1970) i Międzywydziałowym Studium Pedagogicznym Papieskiej Akademii Teologicznej (1994-2008).
Zainteresowania badawcze Profesora Czesława Nowarskiego koncentrowały się na dziejach edukacji historycznej i nauczycielskiej na szczeblu akademickim w XX w. dydaktyce historii i jej roli w przygotowaniu warsztatowym pedagogów uczących historii, historiografii, historiozofii i metodologii historii po 1945 r. W Jego badaniach można wyróżnić dwa zasadnicze kierunki: jeden dotyczył dydaktyki szkoły podstawowej, średniej i wyższej – w tym szczególnie procesów poznawczych uczniów w edukacji historycznej, recepcji pojęć historycznych i kształcenia studentów historii w uczelniach pedagogicznych; drugi kierunek dotyczył akademickiego kształcenia nauczycieli historii w XX wieku.
Profesor jest autorem kilkudziesięciu publikacji naukowych, które wywarły wpływ na dziedziny nauki, którymi się zajmował. Z pewnością najważniejszą w Jego dorobku jest książka poświęcona kształceniu nauczycieli w Polsce Ludowej do 1980 r. (Akademickie kształcenie nauczycieli historii w Polsce Ludowej (1945 – 1980), Kraków 1999). Warte odnotowania są też dwie książki: Optymizm badawczy w dydaktyce historii i jego granice (Kraków 1989) i Chłopi polscy w podręcznikach historii 1945 – 1980 (Kraków 2006). Należy zaznaczyć, że Prof. Nowarski angażował się także aktywnie w różne zespołowe prace badawcze i rozwojowe. Był członkiem zespołu Resortowego Programu Badań Podstawowych, który opracowywał koncepcje badań nad unowocześnianiem dydaktyki historii (Unowocześnienie dydaktyki historii. Studia teoretyczne i badania empiryczne, Kraków 1990). Prof. Nowarski był też współautorem kilku przełomowych prac zbiorowych dotyczących szkolnej i akademickiej dydaktyki historii: Metodyki nauczania historii w szkole podstawowej (Warszawa 1988) i Dydaktyki historii jako dyscypliny akademickiej wobec wyzwań współczesności (Kraków 2008).
Współpracował ze środowiskiem nauczycielskim, dla którego wygłaszał wykłady i prowadził warsztaty. Mocno udzielał się także w przygotowanie historyczne uczniów, zwłaszcza szkół średnich. Nie da się również nie wspomnieć o Jego uczestnictwie w naukowych i ogólnopolskich organizacjach i stowarzyszeniach naukowych. Tu wymienić trzeba Jego udział w ogólnopolskim ministerialnym zespole historyków, dydaktyków i nauczycieli, opracowującym podstawę programową historii (1991-1993), Komisji Polskiej Akademii Umiejętności do Oceny Podręczników Szkolnych oraz Polskim Towarzystwie Historycznym. Za swoją działalność dydaktyczną, organizacyjną i naukową otrzymał liczne nagrody rektorskie i ministerialne, w tym Złoty Krzyż Zasługi i medal KEN.
Profesor Czesław Nowarski przez wiele lat był kierownikiem zespołu dydaktyków Instytutu Historii Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie: najpierw Zakładu Dydaktyki Historii, a potem Katedry Edukacji Historycznej. Jako Kierownik potrafił bardzo dobrze organizować prace własną i całego zespołu. Słynął ze swojej skrupulatności, cierpliwości i wysokiej kultury osobistej. Stworzył serdeczną i twórcza atmosferę w Katedrze. Otaczał opieką merytoryczną i pedagogiczną podległych mu pracowników, jak również studentów, z którymi potrafił godzinami konsultować konspekty lekcji. Był zawsze uprzejmy, miły i wyważony w swoich ocenach. Zawsze też ciepło wyrażał się o swoich mistrzach i kolegach. Wynikało to – jak można sądzić – z jego systemu wartości, który oparł na wierze katolickiej.
Profesor Czesław Nowarski był bowiem niezwykle religijny i swojej religijności się nie wstydził. Spotykało się to z różną reakcją, niemniej jednak sam Profesor był konsekwentny i zawsze prosił, by przy układaniu zajęć na studiach niestacjonarnych nie przydzielać mu ich w niedzielę. Był też redaktorem pisma parafialnego Dębnicki dzwon i członkiem Komisji Historycznej w procesie beatyfikacyjnym Jana Tyranowskiego z krakowskich Dębnik, kierownika duchowego młodego Karola Wojtyły. Gdybyśmy o tym nie wspomnieli w tej krótkiej o Nim notatce, to z pewnością Jego obraz byłby skrzywiony i nieprawdziwy. Profesor Nowarski był bardzo skromnym, niekonfliktowym człowiekiem. O wielu sprawach z nim związanych dowiadywaliśmy się od osób postronnych, rzadko od niego samego. Stąd wiemy też, że bardzo kochał żonę i dzieci, lubił grać w siatkówkę. Oddzielał życie prywatne i rodzinne od zawodowego, a to rodzinne chronił przed postronnymi osobami.
Będzie Go nam brakować. Niech spoczywa w Bogu.